لیست مطالب
عبارت "شبکه ملی اطلاعات" سال هاست که در فضای فناوری و سیاست گذاری ایران شنیده می شود. این طرح کلان که از آن به عنوان یکی از مهم ترین پروژه های زیرساختی کشور یاد می شود، با اهداف و وعده های بزرگی معرفی شد: ایجاد یک شبکه پر سرعت، امن، پایدار و مستقل داخلی برای ارائه خدمات دیجیتال، کاهش وابستگی به اینترنت جهانی، و شکوفایی اقتصاد دیجیتال بومی. اما امروز در سال ۲۰۲۵، پس از سال ها توسعه و سرمایه گذاری، این سوال برای بسیاری از کاربران و کسب و کار ها مطرح است که شبکه ملی اطلاعات تا چه حد به یک "واقعیت" ملموس تبدیل شده و آیا این واقعیت، با "وعده های" اولیه همخوانی دارد؟
وعده: اهداف رسمی و چشم انداز ایده آل
بر اساس تعاریف رسمی، شبکه ملی اطلاعات (که گاهی از آن با عنوان اینترنت ملی یاد می شود، هرچند این دو مفهوم تفاوت هایی دارند) یک زیرساخت ارتباطی مستقل در داخل مرز های کشور است. اهداف اعلام شده آن عبارتند از:
- افزایش سرعت و کیفیت: با میزبانی سرویس های پرکاربرد داخلی (مانند بانک ها، خدمات دولتی، پلتفرم های VOD) در داخل کشور و ایجاد مراکز تبادل داده (IXP)، ترافیک داخلی از مسیر های بین المللی عبور نمی کند. این امر به لحاظ تئوری باید منجر به کاهش شدید تأخیر (Latency) و افزایش چشمگیر سرعت دسترسی به این خدمات شود.
- کاهش هزینه ها: عدم نیاز به ارسال ترافیک داخلی به خارج از کشور، باید هزینه پهنای باند بین المللی را برای شرکت های ارائه دهنده اینترنت (ISP) و در نهایت برای کاربر نهایی کاهش دهد.
- افزایش امنیت و پایداری: طرفداران طرح معتقدند که این شبکه، زیرساخت های حیاتی کشور را در برابر حملات سایبری جهانی محافظت کرده و در زمان بروز اختلالات بین المللی، پایداری خدمات داخلی را تضمین می کند.
- رونق تولید محتوای بومی: با فراهم کردن یک بستر با کیفیت و ارزان تر، انگیزه برای توسعه اپلیکیشن ها، پلتفرم ها و محتوای داخلی افزایش می یابد.
واقعیت: تجربه کاربر و کسب و کار در سال ۲۰۲۵
امروز نمی توان وجود شبکه ملی اطلاعات را انکار کرد. بخش های قابل توجهی از این زیرساخت پیاده سازی شده است. بسیاری از وب سایت های دولتی و سرویس های پر ترافیک ایرانی بر روی سرور های داخلی میزبانی می شوند و کیفیت دسترسی به آن ها در بسیاری از مواقع، بهتر از سرویس های خارجی است. اما تجربه عمومی کاربران و کسب و کار ها، تصویری پیچیده تر و دوگانه را به نمایش می گذارد.
بزرگ ترین دغدغه و بحث برانگیزترین جنبه این طرح، تبدیل شدن آن به یک "اینترانت ملی" است. تجربه سال های اخیر و به خصوص در زمان های بحرانی، نشان داده است که امکان تفکیک کامل یا ایجاد اختلال شدید در دسترسی به اینترنت جهانی، در حالی که شبکه داخلی به فعالیت خود ادامه می دهد، وجود دارد. این موضوع، شائبه هدف اصلی این طرح را از "توسعه" به "کنترل" تغییر داده است. برای کاربر عادی، این به معنای دسترسی به یک اینترنت دو سرعته است: سرعتی قابل قبول برای سرویس های داخلی و سرعتی پایین و ناپایدار برای ارتباط با جهان خارج.
برای کسب و کار های دانش بنیان، این واقعیت چالش های عمیق تری ایجاد کرده است. دسترسی به ابزار های توسعه نرم افزار، کتابخانه های کد (مانند GitHub)، رابط های برنامه نویسی (API) سرویس های جهانی و پلتفرم های ابری بین المللی برای بسیاری از این شرکت ها حیاتی است. ناپایداری و محدودیت در دسترسی به این ابزار ها، نوآوری و رقابت پذیری آن ها را در سطح جهانی با مانع جدی روبرو می کند.
نتیجه گیری: ابزاری برای توسعه یا بستری برای کنترل؟
در نهایت، پاسخ به سوال "واقعیت یا وعده؟" یک پاسخ ساده "بله" یا "خیر" نیست. شبکه ملی اطلاعات امروز یک واقعیت زیرساختی است، اما واقعیتی که با تمام وعده های اولیه خود محقق نشده است. این شبکه موفق شده است تا حدی کیفیت دسترسی به خدمات داخلی را بهبود بخشد، اما در عین حال، نگرانی های جدی در مورد آزادی دسترسی به اطلاعات، آینده اقتصاد دیجیتال متصل به جهان و حق انتخاب کاربر ایجاد کرده است.
اینکه شبکه ملی اطلاعات در نهایت به عنوان یک ابزار موفق برای توسعه اقتصادی و استقلال دیجیتال در تاریخ ثبت شود یا به عنوان بستری برای ایزوله کردن و کنترل، بیش از هر چیز به سیاست گذاری های آینده و نحوه مدیریت این زیرساخت حیاتی بستگی خواهد داشت.
شرکت صفر و یک
فعالیت در فضای دوگانه شبکه ملی اطلاعات و اینترنت جهانی، چالش های فنی و استراتژیک منحصر به فردی برای کسب و کار ها ایجاد می کند. شرکت صفر و یک با درک عمیق این زیرساخت، به شما کمک می کند تا سرویس های خود را برای ارائه بهترین عملکرد و پایداری در هر دو شبکه بهینه سازی کنید. برای طراحی یک استراتژی زیرساخت مقاوم و آینده نگر، با ما مشورت کنید.
